Crioulización

Andei polas terras da bocarribeira sagrada e subín ata as chairas lemavas. Fun mirar o Cabo do Mundo e ollar o Sil dende os Chancís e dende o Colado do Vento e enchéuseme a boca coma de pan trigo ao dicir Rosende e Bolmente, Brosmos e Santiorxo, Proendos e Portizó, Veligaz, Pacios de Anllo e A Bertonia, ata pousar en Neiras, casa amiga, louza de Gundivós, viño de Amandi, mel de Albar de Rebos...

Terras inzadas de historia ben recuada, dende o primeiro neolítico e o bronce ata o período castrexo, abondosos restos baixo-imperiais e do primeiro románico, toponimia xermánica a eito, románico pleno e barroco e un certo novo dinamismo do que turra a ribeira e o seu viño e, agardemos, que a mocidade de nós saiba enxergar ben no futuro destas terras de fartura.

Cómo non, saíu a imaxinación cunqueirá convertida e mito historicista das viaxes do Amandi e das lampreas á capital imperial para goce dos césares. Lembrei o termo que propón Manuela Martíns, catedrática de Historia Antiga da Universidade do Minho e grande especialista no Baixo Imperio Romano, de “crioulización” como máis preciso que o tradicional de “romanización”.

Di a profesora que, fronte ás interpretacións estendidas dun deseño triangular en base ás capitais de cada un dos “conventus” en función do control militar da Gallaecia, non temos achados que acrediten a existencia de campamentos militares en Braga e Lugo. Segundo esta constatación arqueolóxica  e dada a escasa presenza de cidadáns romanos na Gallaecia, fundamenta, a profesora, a súa explicación do proceso como unha “aculturación” das elites indíxenas que, en moi pouco tempo, dúas xeracións, abandonarían os castros e pasarían a vivir nas novas cidades deseñadas segundo o modelo cultural e económico imperial, imitando os seus costumes, gustos, vestimentas e praceres e xerando un rápido proceso urbanizador de forte impacto ambiental.

A profesora Martíns, nun intento de iluminar dende as preocupacións de hoxe os traballos arqueolóxicos, asenta a apertura da vía nova ou XVIII (Braga-Astorga) na necesidade de subministro enerxético dada a gran cantidade de madeira consumida pola cidade de Braga (termas, cociñas, inverno...) e que se obtería nas grandes masas boscosas das serras do Gêres ou Xurés, Lobios etc...

O debate científico está aberto. Tamén sobre os momentos iniciais da produción vitivinícola nas ribeiras do Sil. Para min, segundo a interpretación da doutora Martíns, xa daquela  se papaban as lamprea e plimpábase o Amandi, pero facíano os de aquí, as elites comerciantes, mineiras, administrativas ou artesás que ocupaban vilas de centos de metros cadrados enchidas por servidores “clientes”.

Mércores 12 de abril de 2017