 |
| Vista de Tui, dende a vella estrada de Portugal |
O
fenómeno do bandoleirismo estivo ben presente na Galiza dos séculos XIX e XX. O
fenómeno marcou fondamente as xentes do pobo. Nos anos corenta do pasado século,
cando algúns dos fuxidos da represión franquista se converteron en
guerrilleiros comezaron a confundirse dous termos: o de foucellas, aplicado por
extensión a todos os guerrilleiros e que facía referencia ao mítico Benigno
Andrade coñecido polo alcume de Foucellas, e o de facciosos ou fauciosos, co
que se denominaban as partidas carlistas do século anterior.
A dimensión do bandoleirismo, fose ou non de
orixe política, foi importante, e o número de capitáns de gavela que acadaron
sona tamén. En Morning Star (Xerais, 1998), a fermosa novela de aventuras
coa que nos agasallou o amigo Xosé Miranda, faise un repaso dalgúns dos sonoros
nomes destes xefes bandoleiros: Lourenzo Tasende, quen se converteu en
protagonista dos cantares que polas rúas de Compostela cantaba, acompañado pola fermosa Pindonga, o
cego Farruco “Campanachoca”; Tomás das Congostras; Lázaro Rivadulla; Xosé
Domínguez, alcumado O Volante; o finisecular Mamede Casanova, coñecido como
Toribio de Mañón, quen inspirou a Valle Inclán o roubo do traxe do cadáver en Las
galas del difunto, e sobre o que Hixinio Puentes publicou unha reconstrución
histórica novelada baixo o título de O
bandido Casanova (Xerais, 2000) ; Fernando Serén, e outros coñecidos por
alcumes tan brutais como deberon ser as súas personalidades: O Xudas, O Pelos
de Burra ou O Demo Vivo.
Os que levamos citados son bandoleiros,
poderíamos dicir, económicos, que rouban como xeito de vida. Calquera deles
podería figurar entre os estudos de Eric Hobsbawn sobre a cuestión: Rebeldes primitivos (Ariel, 1983) ou Bandidos (Crítica, 2001). Mais, como
dixemos, outro tipo de bandoleirismo foi tamén abondoso ao longo do século XIX,
o de inspiración ideolóxica ou política, entre a que sobrancea o
tradicionalismo-carlista. O profesor Xosé Ramón Barreiro Fernández analizou esta cuestión en profundidade na súa
xa clásica obra El carlismo gallego (Pico
Sacro, 1976).
Onte
falabamos da partida carlista máis especificamente miñota e arraiana comandada
por Mateo Guillade, unha mestura de heroe e bandoleiro, con evidentes
capacidades militares, que acadou a cima do seu prestixio entre 1837 e 1838. O
seu creto entre os rebeldes carlistas chegou ao maior nivel cando nunha acción
militar, ben preparada, deu morte a un coronel (xullo de 1837) e uns meses
despois (abril de 1838) tomou Tui durante unhas horas. O asalto á vila
episcopal realizouno nunha hábil manobra na que dirixiu 200 homes disfrazados
de soldados gobernamentais. Segundo parece, estas accións servíronlle para ser
nomeado Brigadier e Comandante Xeneral das partidas carlistas en Galiza. A
falta de apoio popular e a presión do exercito liberal remataron coa partida do
Guillade. A morte do capitán supuxo a división da partida en tres seccións que
foron posteriormente aniquiladas, poucos meses antes do Convenio de Vergara que
puxo fin á primeira guerra carlista.
A
vida de Mateo Guillade nos anos de chumbo e lume está documentada, pero sábese moi
pouco das andanzas previas. O profesor Barreiro Fernández apunta que foi
oficial do exercito realista mais, con posterioridade, e sen que se coñezan as
razóns, destituído; como tampouco nada se sabe sobre o motivo da súa detención
en Portugal.
Nesta
falta de información móvese un misterioso, ou non tanto, Guillade bandoleiro,
que asaltou Baiona en 1820. É o mesmo que o xefe carlista que xuntou sona e
terror unha década despois?.
Foi
este Guillade quen inspirou o nome do noso programa de radio.
Mércores, 23 de agosto de 2017
Ningún comentario:
Publicar un comentario